Thoát nghèo từ du lịch cộng đồng

Năm 2011, xã Nghĩa Lợi cùng với 2 xã Nghĩa An và Nghĩa Phúc được Thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái đưa vào thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM). Nhớ lại thời gian đó, ông Lường Văn Hà, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Lợi, không khỏi giật mình vì đã quá liều đăng ký xây dựng NTM. 

Từ ý nghĩ lên NTM

Cả 3 xã xây dựng NTM đều là những xã nghèo, đã vậy xã Nghĩa Lợi chỉ đạt 1/19 tiêu chí. Là các xã thuần nông, 100% dân tộc Thái, đời sống của trên 900 hộ thu nhập chính từ cây lúa, chăn nuôi và có đến 100 hộ nghèo. “Phóng lao phải theo lao. Quyết tâm phải xây dựng bằng được Nghĩa Lợi đạt NTM, lãnh đạo xã đã đề ra nghị quyết phát triển kinh tế, tức vẫn tiếp tục lấy phát triển nông nghiệp nông thôn làm nền tảng, nhưng “cây lúa, con trâu” không còn là chủ lực, mà tập trung phát triển du lịch cộng đồng. Và trong lộ trình cán đích NTM năm 2017, xã Nghĩa Lợi đề ra mục tiêu đưa du lịch cộng đồng phát triển bền vững, trở thành động lực thúc đẩy kinh tế của xã” – ông Hà kể.

Ông Lường Văn Hà chứng minh: Nằm bên dòng suối Thia và đồng ruộng hiền hòa bao quanh những ngôi nhà sàn truyền thống, xã Nghĩa Lợi còn gìn giữ được nhiều lễ hội truyền thống như tết Xíp xí, rằm tháng Giêng, hội Hạn Khuống và các điệu khắp, điệu múa dân gian cùng các trò chơi truyền thống như ném còn, tó mắc lẹ, leo cột mỡ… Nhận thấy đây là lợi thế để phát triển xã đã xây dựng dự án “Mô hình du lịch cộng đồng gắn với giảm nghèo và xây dựng NTM”.

Năm đầu tiên có 13 hộ ở bản Xà Rèn tham gia. Những hộ này hầu như vẫn còn giữ nguyên vẹn các bản sắc văn hóa trong đời sống sinh hoạt và kiến trúc của dân tộc Thái Nghĩa Lộ – Mường Lò, như nhà sàn có diện tích 70-150m2, có khuôn viên thoáng rộng, có vườn cây ao cá, không gian trong lành để hỗ trợ đầu tư các hạng mục phụ trợ phục vụ du lịch để tham gia vào dự án.

Ngoài số tiền 20 triệu đồng/hộ để tu sửa nhà cửa theo kiến trúc truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, chính quyền xã còn hỗ trợ các hộ khôi phục nghề truyền thống như: dệt thổ cẩm, mây tre đan, chế tác nhạc cụ dân tộc, học chế biến các món ăn ẩm thực của đồng bào dân tộc Thái để tạo dịch vụ cho khách du lịch.

Đến thành công mô hình du lịch cộng đồng

Bà Hoàng Thị Loan, một trong những hộ tham ra đầu tiên vào dự án, tâm sự: Để thu hút khách du lịch bản Xà Rèn đã vận động người dân làm đường giao thông nông thôn, xây dựng tường rào, cổng ngõ khang trang và có ý thức trong vệ sinh môi trường, giữ gìn phong tục tập quán của địa phương.

Bà Loan đã thiết kế lại nhà cửa tạo không gian thông thoáng, gần gũi với thiên nhiên, bảo đảm vệ sinh môi trường, bày trí bằng các vật dụng từ vật liệu địa phương như tre, nứa, vải thổ cẩm… Để dẫn đường cho các hộ khác, bà tham gia một số lớp ẩm thực phục vụ du lịch với các món ăn truyền thống và cả những món quen thuộc cho khách nước ngoài để có thể tự tay nấu ăn phục vụ du khách. Thông qua dự án mô hình du lịch cộng đồng, bình quân mỗi tháng gia đình bà đón 15-20 đoàn khách. Năm 2017, gia đình bà đã đón trên 1.300 lượt khách, sau khi trừ mọi chi phí thu nhập lên tới 100 triệu đồng, gấp hàng chục lần so với làm ruộng, tạo công ăn việc làm ổn định cho 5 nhân khẩu trong gia đình

Xã Nghĩa Lợi cũng vận động các hộ dân trên địa bàn hình thành các mô hình trồng rau, củ quả theo hướng an toàn để phục vụ khách du lịch. Gia đình bà Lường Thị Ồn, ngụ tại thôn Sang Thái, đã mạnh dạn chuyển đổi đất ruộng sang trồng củ đậu và dưa lê theo hướng an toàn. Quá trình trồng chỉ sử dụng phân bón vi sinh đã được ủ hoai mục, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, lắp bóng điện để bắt sâu, phun bằng tỏi, ớt nghiền để phòng sâu bệnh cho củ đậu và dưa lê…

Bà Lường Thị Ồn cho biết: “Trước năm 2015, trên diện tích đất ruộng 2.100m2 của gia đình chỉ cấy 2 vụ lúa và làm cây ngô vụ đông, thu nhập không được bao, vụ mùa tốt nhất cũng chỉ cho thu nhập gần 2 triệu đồng. Nhưng từ vụ đông xuân năm 2015, được sự hỗ trợ về vốn và công nghệ của UBND xã, tôi đã mạnh dạn chuyển đổi thử nghiệm 400m2 lúa sang trồng củ đậu và dưa lê. Ngay trong 2 vụ trồng đầu tiên, dưa lê và củ đậu mang về cho gia đình thu nhập hơn 9 triệu đồng/vụ, từ đó cuộc sống gia đình khấm khá hẳn lên. Đến vụ đông xuân năm 2017 gia đình đã chuyển đổi toàn bộ diện tích 2.100m2 đất lúa sang trồng củ đậu và dưa lê theo hướng an toàn”.

Bà Ồn cho biết thêm từ chỗ chỉ có 1 hộ chuyển đổi đất trồng lúa sang trồng củ đậu, dưa lê theo hướng an toàn tại thôn Sang Thái, đến nay toàn xã Nghĩa Lợi đã có hơn 1ha được người dân chuyển đổi thành công từ đất trồng lúa sang trồng cây rau màu chuyên canh đặc sản chất lượng cao. Nhiều mô hình đã mang lại thu nhập cao cho nông dân và được người tiêu dùng ưa chuộng.

Ông Lường Văn Hà cho biết đến nay toàn xã có 20 hộ làm du lịch cộng đồng, trong đó bản Xà Rèn có 9 hộ, bản Chao Hạ có 8 hộ… Thu nhập bình quân đạt 50-80 triệu đồng/hộ/năm. Bên cạnh đó, có hàng trăm hộ tham gia trồng rau an toàn phục vụ nhu cầu khách du lịch. Đây là hướng đi mới để người dân nơi đây thoát nghèo và vươn lên làm giàu bền vững. Đến nay 18 tiêu chí còn lại của NTM đã được xã Nghĩa Lợi hoàn thành với sự tham gia đồng thuận, nhiệt tình của người dân.

Nguyễn Nhật Thanh