Độc đáo cách pha chế cà phê truyền thống của người Êđê

Đã hơn 100 mùa rẫy, như một sự sắp đặt của thần linh, cây cà phê trở thành một loại cây chính thức làm bầu bạn với thiên nhiên và con người của xứ sở Cao Nguyên Đắk Lắk. Kể từ đó đến nay, hương vị của nó không thể thiếu đối với người Êđê ở vùng đất huyền thoại đầy nắng gió này. “Nghệ thuật” pha chế và thưởng thức cà phê theo cách riêng của chủ thể sử thi Y Kđăm Săn nổi tiếng sẽ khiến du khách không muốn rời xa.

Cứ đều đặn vào mỗi buổi sáng, sau khi khơi hồn bếp lửa đỏ rực trong căn nhà dài thức tỉnh, người phụ nữ Êđê ở các buôn làng của tỉnh Đắk Lắk tự tay pha chế cà phê cho các thành viên trong gia đình trước khi bắt đầu công việc của một ngày mới. Bà H’Lum ở Buôn Sut Mgrư cho biết, công thức pha chế cà phê của người Êđê cũng  đơn giản, không huyền bí, huyễn hoặc như lời đồn thổi trên mạng Internet. Vào mùa thu hoạch, những quả cà phê to trò, chín mọng được họ lựa chọn khá kỹ. Sau khi lớp vỏ nhẵn bao phủ lấy hạt được bóc tách lớp vỏ, phơi khô và được cất giữ để rang xay làm thức uống quanh năm. Ngoài việc lựa chọn quả cà phê, mấu chốt quan trọng của vị cà phê do người Êđê pha chế nằm ở công đoạn rang. Những hạt cà phê khô mang đậm hương hoa, tinh túy của đất đỏ bazan được nhảy nhót đều đặn trên hơi ấm của than hồng, sau khoảng 20 phút hạt cà phê chuyển sang màu vàng và có mùi thơm là đã đến độ chín. Chị H’Hoa K’Sơr ở Buôn Sut Mgrư hồn nhiên chia sẻ, quá trình rang đều tay, lửa liu riu, không quá nhỏ cũng không quá to nhằm giữ được mùi vị tự nhiên mà trái cà phê đã tiếp nhận tinh hoa của đất, của trời, của cây cỏ. Hương vị quyến rũ hơn khi người phụ nữ Êđê cho thêm một ít mỡ gà, một tí rượu trắng nguyên chất vào chảo trước khi tắt bếp. Sau khi rang chín, quả cà phê sẽ được cho vào cối để giã nhuyễn và cất vào hộp. Khi có nhu cầu uống, bột cà phê được cho vào túi lọc và hãm nước sôi. Tùy theo khẩu vị của từng mà người pha chế chọn bột cà phê nhiều hay ít. Việc tăng thêm đường, sữa hoặc đá lạnh khi uống là do sở thích của từng người. Chỉ đơn giản như vậy, một loại thức uống màu nâu nhạt, mùi hương đặc biệt khiến ai cũng muốn thưởng thức.

“Bí quyết” hương vị đặc trưng ly cà phê truyền thống của người Êđê chính là tỷ lệ pha trộn giữa quả cà phê vối (Robusta), cà phê chè (Arabica) và cà phê mít cùng với liều lượng mỡ gà, rượu trắng khi làm chín và đặc biệt hơn bởi bàn tay huyễn hoặc của những người phụ nữ chế biến. Ly cà phê thơm ngon, bảo đảm sức khỏe là minh chứng tình cảm của người pha chế dành cho người thân cũng như du khách gần xa. Cà phê trở thành thức uống không thể thiếu đối với người Êđê bất luận ngày hay đêm. Cà phê cắt cơn ngáy ngủ buổi sáng, cà phê thỏa mãn cơn khát khi nắng gắt giữa trưa hè, ấm lòng khi đêm đông, cà phê tiếp thêm hưng phấn cho già làng kể khan, cà phê gắn kết tình thân…“Cuộc sống ngày càng phát triển đã sáng tạo ra nhiều loại cà phê và cách thức pha chế khác nhau, nhưng nhiều người Êđê ở thủ phủ cà phê Việt Nam vẫn giữ cách pha chế và uống theo đặc trưng văn hóa của mình bởi họ luôn suy nghĩ “sống phải thật lòng”, thật lòng từ loại thức uống do chính bàn tay, tình cảm của mình” như chị H’Năm Niê - một nhà nghiên cứu văn hóa Êđê đã nhận xét.

Một số hình ảnh về quy trình chế biến cà phê truyền thống của người Êđê