Khai mạc Không gian trưng bày, trải nghiệm Nhà dài truyền thống Ê Đê – Lời cam kết mạnh mẽ bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc của Bảo tàng Đắk Lắk

Sáng ngày 17/11/2025, tại Bảo tàng Đắk Lắk đã diễn ra Lễ khai mạc Không gian trưng bày, trải nghiệm Nhà dài truyền thống, tái hiện "Lễ lên nhà mới (Đĭ dôk sang mrâo)" của người Ê Đê. Đây là một trong những hoạt động trong chuỗi sự kiện hưởng ứng Tuần Di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Bảo tàng Đắk Lắk trong việc gìn giữ, tôn vinh và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Tham dự Khai mạc có đồng chí Trần Hồng Tiến, Tỉnh ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các đồng chí đại diện Công an tỉnh, Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh, đại diện các sở, ngành, Ban Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo các phòng và đơn vi trực thuộc, thầy cô và các em học sinh trường Trường THPT Dân tộc nội trú Nơ Trang Lơng; Trường Cao đẳng Đắk Lắk và đông đảo phóng viên các báo, đài tới đưa tin.

Nhà dài Ê Đê, biểu tượng của chế độ mẫu hệ, nơi mỗi khi gia đình có thêm phụ nữ lập gia đình, ngôi nhà lại được nối dài thêm, từ lâu đã đi vào các nghiên cứu về văn hóa Tây Nguyên như một minh chứng độc đáo cho lối sống trọng nữ và tính cộng đồng bền chặt. Trong ngôi nhà ấy, nhiều thế hệ phụ nữ thay nhau làm chủ, truyền lại vốn văn hóa, tri thức dân gian cho con cháu thông qua sử thi, lời ca, điệu múa, luật tục, nghi lễ vòng đời… Công trình Nhà dài truyền thống được Bảo tàng Đắk Lắk khởi công từ tháng 12/2020 và hoàn thành vào tháng 01/2023, dựa trên sự tham vấn của các nghệ nhân Ê Đê giàu kinh nghiệm. Nhà dài không chỉ là một kiến trúc trưng bày, mà còn là không gian sống động, nơi các hoạt động trải nghiệm, nghi lễ, trình diễn văn hóa có thể được tái hiện lại, đúng trình tự, đúng tinh thần của người Ê Đê.

Với mong muốn đưa di sản trở về với không gian của nó, Bảo tàng Đắk Lắk không chỉ dựng lại Nhà dài truyền thống, mà còn đưa vào đó những hoạt động tham quan, trải nghiệm. Ở đó, du khách có thể tìm hiểu cấu trúc nhà dài, cách tổ chức không gian, vai trò của bếp, ché, chiêng; có thể chạm vào những vật dụng đặc trưng như kpan, cối giã gạo, khung dệt… Không gian này giúp di sản văn hóa không còn nằm trong những trang sách, hay qua những lời kể, mà trở thành trải nghiệm trực tiếp, chân thật, sống động. Tại Lễ Khai mạc, bà Võ Thị Phượng – Giám đốc Bảo tàng Đắk Lắk – nhấn mạnh: “Không gian trưng bày Nhà dài Ê Đê và nghi lễ Đĭ dôk sang mrâo được tổ chức hôm nay không chỉ là một sự kiện văn hóa, mà còn là một cam kết về trách nhiệm của chúng ta đối với di sản. Bảo tồn không phải để cất giữ, mà để trao truyền.”

Đắk Lắk là địa bàn cư trú của cộng đồng 49 dân tộc, trong đó người Ê Đê là một trong những cộng đồng có lịch sử lâu đời. Việc tổ chức không gian trưng bày Nhà dài truyền thống và tái hiện nghi lễ lên nhà mới không chỉ nhằm phục vụ tham quan, mà còn khẳng định một định hướng lớn: Bảo tồn văn hóa không chỉ bằng trưng bày tĩnh, mà phải bằng việc trao lại không gian để di sản tự kể câu chuyện của mình. Sự kiện cũng mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa bền vững cho Đắk Lắk, để du khách được trải nghiệm thực tế, được ngồi trong nhà dài, nghe các câu chuyện về Yang, về luật tục… họ sẽ có được cảm giác “sống cùng di sản”, từ đó nâng cao nhận thức và tình cảm dành cho văn hóa truyền thống.

Tuần Di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025 là sự kiện có ý nghĩa sâu sắc, nhằm tôn vinh, quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống và đương đại của cộng đồng các dân tộc đang sinh sống trên đất Tây Nguyên. Lễ khai mạc Không gian trưng bày, trải nghiệm Nhà dài truyền thống, tái hiện "Lễ lên nhà mới (Đĭ dôk sang mrâo)” là hoạt động tạo nên điểm nhấn đặc biệt: Khẳng định bản sắc văn hóa Ê Đê với tính mẫu hệ và cộng đồng bền chặt, góp phần bảo tồn di sản phi vật thể như cồng chiêng, nghệ thuật trình diễn dân gian, luật tục… Xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù, thu hút du khách trong và ngoài nước. Khi những giá trị truyền thống được bảo tồn đúng cách, khi nghệ nhân được tôn vinh, khi di sản được trả về với đời sống cộng đồng, đó là lúc chúng ta thực sự tạo nên sức sống bền vững cho văn hóa dân tộc. Từ đây, Nhà dài trong khuôn viên Bảo tàng Đắk Lắk sẽ không chỉ tồn tại như một công trình kiến trúc – mà như một minh chứng sống, nơi mỗi vật dụng, mỗi câu sử thi, mỗi tiếng chiêng… đều tiếp tục viết nên câu chuyện văn hóa Ê Đê – câu chuyện của bản sắc, của di sản, của niềm tự hào Tây Nguyên hùng vĩ.